شرح صدر پیامبر(ص)

پیامبر(ص) در محیطی مبعوث به رسالت شد که دوره افتاده از علم و تمدن بود، خرافات و بت پرستی بر افکار و اعتقادات مردم حاکم شده و آداب و رسوم ناشایست در بین آنها رایج بود. روشن است که چنین مردمی در مقابل هر سخن تازه ای که مخالف باورهای آنها باشد، بدون اینکه هیچ دلیل و منطقی داشته باشند مقاومت نموده و با آن مقابله کنند.

بر همین اساس مردم مکه و عربستان در مقابل دعوت پیامبر(ص)  به توحید و اخلاق شایسته ایستاده و با آن حضرت به مقابله و مبارزه پرداختند و در این مبارزه نامردیها نموده و سختیهایی را برای او و دعوتش به وجود آوردند تا آنجا که پیامبر(ص)  فرمود: ما اوذی احد مثل ما اوذیت فی الله (میزان الحکمه، ج1، ص 67): هیچ کس مانند من در راه خدا اذیت نشد.

برای آنکه رسول خدا(ص) بتواند پیام حق را به مردم برساند باید بر این مشکلات و سختیها غلبه کند. آنچه موجب موفقیت پیامبر(ص) در این مبارزه سخت شد شرح صدر آن حضرت در مقابل مشکلات بود. در واقع به سبب همین شرح صدر بود که پیامبر(ص) آن همه سختی و نامردی را با گشاده رویی تحمل کرد و آزارها، فشارهاو مصیبتها نتوانست او را از میدان مبارزه در راه حق و هدایت خلق خارج کند و این شرح صدر از عطایای خداوند متعال به آن حضرت بود.

الم نشرح لک صدرک (انشراح؛ 1): آیا ما سینه تو را برایت نگشودیم. شرح در لغت به معنای بسط و گسترش دادن چیزی است. شَرَحَ الشئ یعنی وَسَعَه. منظور از شرح صدر گسترش آن به وسیله نور الهی و سکینه و آرامش خدادادی می باشد. آری، شرح صدر یک حقیقت روحی است که موجب ظرفیت وسیع و تحمل انسان در مقابل مشکلات می شود. همانطور که ضیق صدر موجب کم ظرفیتی و تحیّر در تصمیم و درماندگی در کار می شود. امیرمومنان(ع) فرمود: من ضاق صدره لم یصبر علی اداء الحق (کنزالفوائد؛ ج1؛ ص278): کسی که سینه اش تنگ باشد برای ادای حق صبر نکند (تاب نیاورد)

ثمرات شرح صدر:

1. 1. تحمل شدائد و سختیها:تاریخ گواهی می دهد که پیامبر(ص) برای رساندن پیام حق به مردم شدائد فراوانی را تحمل نمود. او را ساحر خواندند- نسبت جنون به او دادند- آزارهای جسمانی نسبت به او روا داشتند و … اما او در اداء رسالت خود ذره ای سست نشد و با استقامت راه خود را ادامه داد.
2. گشادگی چهره در مقابل مردم:از اصحاب آنحضرت نقل شده: ” او متبسم ترین مردم و گشاده رو ترین آنان بود”
3. عطوفت و لطف:شرح صدر بیانگر گستردگی وجود انسان است و چنین کسی نسبت به همگان عطوفت و مهربانی پیدا می کند. انس بن مالک درباره پیامبر(ص) گفته است: کان رسول الله(ص) من اشدّ النّاس لطفاً بالنّاس (حلیه الاولیاء؛ ج 6؛ ص 26): پیامبر(ص) بیش از هر کس نسبت به مردم لطف و مهربانی داشت. آری او در مقام مدیر جامعه، قلب خود را نسبت به رعیت مملو از رحمت و محبت و لطف نموده بود.
4. عیب پوشی:انسانی که شرح صدر دارد هرگز پرده دری نمی کند، کسی را رسوا نمی نماید. پیامبر(ص) در مدیریت خود با آنکه همه چیز را به خوبی می فهمید بسیاری از مسائل را به روی خود نمی آورد تا آنکه اسرار مردم از پرده برون نیفتد و افراد شایسته ی تربیت و هدایت از فیض هدایت او محروم نشوند. امیرمومنان(ع) در نامه خود به مالک اشتر برای اداره درست جامعه به او یادآور می شود: فانّ فی النّاس عُیوباً الوالی احقُّ من ستَرَها: مردم عیوبی دارند که زمامدار برای استتار و پوشاندن آن از همه سزاوارتر است. مدیر اگر توان عیب پوشی داشته باشد اداره ی قلبها را دردست می گیرد و می تواند با شرح صدر خود کینه ها و بدبینی هائی را که محیط را ناسالم و اداره ی جامعه را سخت می کند، برطرف کند.
5. بردباری و شکیبائی:انسانی که شرح صدر می یابد، بردبار و شکیبا می شود. رسول خدا (ص) در اداره ی امور و هدایت مردم بیشترین بردباری و شکیبائی را داشت. از امیرالمومنین (ع) نقل شده: مجلسه مجلس حلم (عیون اخبار الرضا؛ ج 1، ص 318): مجلس آن حضرت مجلس حلم و بردباری بود. بعد از جنگ احد چون عدّه ای از او خواستند تا قریش و مشرکان را نفرین کند، فرمود: انّی لم اُبعث لعّاناً و لکنّی بعثت داعیاً و رحمة: من برای لعن و نفرین مبعوث نشده ام بلکه برای برای دعوت به حق و به عنوان رحمت بر انگیخته شده‌ام.